‘Wetenschap bedreigt de vrije liberale samenleving’, betoogt Jan Staman, directeur van het Rathenau Instituut, vandaag in een opinieartikel in dagblad Trouw. ‘We weten steeds meer over de binnenwereld van de mens. Die nieuwe kennis kan worden ingezet om ons gedrag en aard te ‘normaliseren’.’
Staman wijst op recent onderzoek van de genen en het brein, waardoor wetenschappers ‘onze binnenwereld’ steeds beter begrijpen. Staman ziet hier een groot risico, namelijk dat al die nieuwe kennis en technologie ingezet wordt om onze aard en ons gedrag niet alleen te classificeren maar ook te normaliseren. We worden gevangen ‘in een klemmend systeem van cijfers en normen die vastleggen wat gezond, normaal en wenselijk is. En wie iets ongezonds, abnormaals of onwenselijks vertoont, heeft ‘hulp’ nodig om alsnog aan de vastgestelde standaard te voldoen.’
Als voorbeelden noemt hij het Digitaal Dossier Jeugdgezondheidszorg en prenatale screening, en stelt zich voor hoe werkgevers in de toekomst hersen¬scans gebruiken om ‘in de schedel van sollicitanten kijken.’
Staman waarschuwt: ‘een samenleving die haar burgers scant, kent en plant, houdt op een vrije, liberale samenleving te zijn. In een technotoop waarin onze gangen worden nagegaan en onze individuele ‘innerlijke wildernis’ wordt omheind, gesnoeid en aangeharkt, gaat het steeds minder om wat de burger zelf wenst en nodig heeft. De vrije burger dreigt een object van een normalisatietraject te worden.’
‘De trend is nog omkeerbaar. Onze samenleving tolereert wel degelijk afwijkingen, zelfs vermijdbare. Stellen die een kind met het syndroom van Down ter wereld laten komen, ondervinden overwegend respect en begrip, niet de afwijzing waarvoor gevreesd werd toen prenatale diagnose mogelijk werd. Om te beginnen zullen bestuurders, politici en juristen, neurowetenschappers en futurologen, filosofen en ethici de trend moeten doordenken. Maar vooral eigenwijze burgers die het recht willen behouden ook in de toekomst nog eigenwijs te zijn.’
