Wat heeft neurotheologie te bieden?

Neurowetenschapper Andrew Newberg bestudeert de hersenen van religieuze mensen, en beoefent een vak dat neurotheologie heet. Belangrijk is om zowel de neurowetenschappen als de religieuze praktijk te respecteren.

Newberg schrijft over zijn vak op de website van BioLogos. Hij had als kind al een fascinatie voor religie en religieuze verschillen. Later richtte hij zich in eerste instantie op hersenonderzoek, maar realiseerde zich al snel dat hij ook filosofische en spirituele routes moest verkennen. Hij maakte hersenscans van biddende nonnen, mediterende Boeddhisten, en zingende Sikhs. Die scans laten zien hoe religieuze ervaringen onze hersenen beïnvloeden.

Bewustzijn

Neurotheologie is een interdisciplinair vak, stelt Newberg, dat de relatie tussen de hersenen en religieuze ervaringen. Hij geeft een aantal belangrijke punten voor het vak. Allereerst, er moet een wisselwerking zijn tussen de ‘neuro’ en ‘theologie’ kant. Door zo’n samenwerking zouden we een beter inzicht kunnen krijgen in de menselijke natuur.

Daarnaast is het belangrijk te erkennen dat beide termen op zich al heel breed zijn. Neuro omvat de neurowetenschap, beeldvorming van de hersenen, psychologie, geneeskunde, onderzoek naar bewustzijn en andere biologische factoren. De theologie-kant omvat theologie, geloof, geloofspraktijk en geloofservaringen die allemaal een rol spelen bij spiritualiteit.

De geschiedenis van neurotheologie gaat volgens Newberg al snel duizenden jaren terug, maar kwam pas echt op stoom (wetenschappelijk gezien) met The Varieties of Religious Experiences van William James, uit 1902. Maar pas in de tweede helft van de 20^e eeuw kreeg dit vakgebied pas echt vorm. Hersenscans lieten bijvoorbeeld zien hoe tijdens gebed of meditatie hersengebieden actief werden die een rol spelen bij emotie, geheugen en ervaringen. Er kwamen ook meer therapeutische onderzoeken over de rol van het effect van meditatie op gezondheid. Maar ook de vrij wil, zonde en openbaring gingen door de scanner.

Schizofrenie

Voor de nabije toekomst verwacht Newberg nieuwe bijdragen van neurotheologie, bijvoorbeeld om te komen tot duidelijke definities van termen uit het vakgebied, zoals verstand, bewustzijn ziel, geest, spiritualiteit of mystiek. Een methodologische complicatie voor neurotheologie is dat persoonlijke religieuze ervaringen onvoorspelbaar zijn.

Verder kan onderzoek naar de lange termijn effecten van religiositeit op de hersenen nieuwe inzichten opleveren. Bekend is dat religieuze ervaringen kunnen ontstaan door bepaalde vormen van epilepsie, schizofrenie of de ziekte van Parkinson. Omgekeerd kan het zo zijn dat religiositeit kan helpen om met deze ziekten om te gaan. In zijn algemeenheid zou neurotheologie moeten leiden tot een beter begrip van religie in de maatschappij.

Newberg besluit zijn artikel met de stelling dat de wetenschap kritisch en streng moet zijn, maar tegelijkertijd niet het spirituele van religie uit het oog moet verliezen. En religie verdient respect, maar mag niets afdoen aan de waarde van wetenschap. Als geloof en wetenschap zo samenwerking zou een nieuw soort ‘verlichting’ het resultaat kunnen zijn.

Bron: Neurotheology: Making Sense of the Brain and Religious Experiences