Waarom we wetenschap en geloof niet blind moeten volgen

Guy Consolmagno is een Jezuïet en directeur van het Vaticaans observatorium. In een bijdrage voor  America Magazine, een Jezuïtische publicatie, gaat hij in op de vraag of het verstandig is om zonder voorbehoud de wetenschap te volgen.

Consolmagno neemt de coronavaccins als uitgangspunt. Hij ziet dat er wordt opgeroepen toch vooral ‘de wetenschap te volgen’ en zoveel mogelijk mensen te vaccineren, want dat zou de enige uitweg uit de pandemie zijn. Maar de vaccins werken niet perfect, ook wie volledig gevaccineerd is kan nog in het ziekenhuis terechtkomen. Het is daarom niet goed om blindelings ‘de wetenschap te volgen’.

Uitwassen

Het verleden laat bovendien zien dat de wetenschap ernaast kan zitten. Consolmagno heeft zelf wetenschappelijke publicaties geschreven die achteraf gezien onjuist bleken. En hij verwijst naar de eugenetische beweging, die eind 19^e, begin 20^e eeuw de wetenschap volgde en allerlei wetten maakte gericht op de verbetering van de mensheid. Dat leidde tot enorme uitwassen, zoals gedwongen sterilisaties die soms tot in de jaren 70 van de vorige eeuw bleven bestaan.

Uiteindelijk corrigeerde de wetenschap de eugenetica, die nu wordt gezien als een misvatting. En zo werkt de wetenschap. Niet met absolute waarheden, maar vaak juist met twijfel en fouten. De constatering ‘Daar klopt iets niet’ is van fundamenteel belang.

Gnostiek

Consolmagno wijst erop dat er soms een soort Calvinistische rechtlijnigheid wordt verwacht vann de wetenschap: het is zwart óf wit, en fouten mogen er niet zijn. Dit is een hang naar absolute zekerheid, die voor kerkhistorici bekend is uit de Gnostiek van de tweede en derde eeuw van onze jaartelling.

De priester-wetenschapper stelt dat geloof en wetenschap alleen maar met elkaar in conflict zijn wanneer ze beide worden gezien als een boek vol regels waar we ons aan moeten houden. Maar in de wetenschap leidt dat tot scientisme, in geloof tot fundamentalistisch fanatisme. Het is belangrijk dat we in onderwijs over wetenschap én geloof juist wijzen op het belang van onzekerheid en vragen stellen. Consolmagno haalt een bekend citaat aan: ‘het tegengestelde van geloof is niet twijfel, maar zekerheid’.

DIscussies

Open staan voor falen betekent ook dat we mensen niet moeten afrekenen op ‘foute’ denkbeelden. Consolmagno geniet nog steeds van de werken van H.G. Wells of de uitvindingen van Graham Bell, twee boegbeelden van de eugenetische beweging. En hij roept lezers op ook in discussies over bijvoorbeeld corona-vaccinaties zichzelf niet superieur voelen, maar elkaar lief te hebben.

Bron: I am a Jesuit scientist. I’m all for vaccines, but we have to do more than just ‘follow the science’ America, The Jesuit Review