Theologische overwegingen bij ‘groene gentechnologie’

De Duitse kerken moeten hun visie op gentechnologie in de landbouw nog eens goed tegen het licht houden. Theoloog Alexander Massmann stelt dat eerdere standpunten op een onjuiste scheppingstheologie gebaseerd zijn.

Dertig jaar gelden heeft de Evangelische Kirche in Deutschland een document uitgebracht dat leidde tot een sceptische houding ten opzichte van gentechnologie. Centraal in dit stuk staat dat wij als schepselen dankbaar moeten zijn voor Gods schepping. Het idee is dat God alles goed heeft gemaakt, dus ook de genen van plantenrassen. Een gevolg van dit document is dat gentech-gewassen doorgaans verboden zijn op kerkelijk land, en dat kerken veelal negatief staan ten opzichte van dit soort landbouw.

Passieve rol

Massmann stelt hier tegenover dat de tekst van Genesis niet past bij zo’n passieve rol van ons als schepselen en beelddragers van God. Bovendien is de beschreven visie een vorm van genetisch determinisme, omdat ze stelt dat de genen wezenlijk zijn voor organismen. De afgelopen dertig jaar is duidelijk geworden dat eigenschappen van (landbouw)organismen afhangen van de wisselwerking tussen genen en omgeving.

In zijn stuk legt Massmann ook uit dat nieuwe gentechnologie, het zogeheten gene-editing (genredactie) met behulp van de Crispr-cas techniek veel minder ingrijpend is dan oudere technieken. In plaats van het inbrengen van vreemde genen (bijvoorbeeld een bacterie-gen in een plant) wordt met die nieuwe techniek een kleine mutatie aangebracht in de bestaande genen. Dit lijkt sterk op een al tientallen jaren toegepaste manier van veredeling, namelijk het opwekken van nieuwe mutaties in planten met straling of chemische stoffen. Deze techniek is breed geaccepteerd, en gewassen die zo gemaakt zijn zonder verdere controle of labelen toegestaan.

Gerechtigheid

Volgens Massmann hoeven kerken gentechnologie niet totaal af te wijzen. Hij pleit voor een ethisch kader waarin het doel van de schepping centraal staat, namelijk een levensbevorderende gerechtigheid. Genetische modificatie die voorkomt dat oogsten mislukken door klimaatverandering kan dan acceptabel zijn. Gene-editing kan zo een vorm van ‘groene gentechnologie’ zijn, die juist gunstig is. Wel mogen kerken volgens dit kader kritisch zijn op aanpassingen die leiden tot afname van biodiversiteit of rechtvaardigheid, bijvoorbeeld doordat ze alleen grote boerderijen met monocultuur leiden, of grote zaadbedrijven bevoordelen. Niet alles kan, maar gentechnologie hoeft ook niet zonder meer afgewezen te worden, is zijn conclusie.

Alexander Massmann is docent aan de Universiteit van Cambridge, waar hij vier jaar heeft gewerkt binnen het Faraday Institute aan het project ‘Uses and Abuses of Biology’

Bron: website Dialog Theologie & Naturwissenschaften / Evangelische Akademie im Rheinland 

Illustratie: Adobe Stock door artographer34