Smedes: Uiteindelijk zullen gelovigen evolutie accepteren
Op 23 september vindt aan de Vrije Universiteit een congres plaats over ‘anderhalve eeuw evolutiedebat’. Het is een historisch congres met een actuele spits. Centraal staat de vraag hoe christenen in het verleden hebben gedacht over de evolutietheorie.
In een slotdiscussie zal vanuit de geschiedenis worden gereflecteerd op de actuele discussies over de verhouding tussen schepping en evolutie. Dr. Taede A. Smedes, theoloog/godsdienstfilosoof aan de Radboud Universiteit en een van de deelnemers aan het slotforum, formuleerde vooruitlopend op de discussie de volgende stelling:
‘Uiteindelijk zal ook evolutie algemeen geaccepteerd raken onder gelovigen.’
Smedes: ‘Sinds Darwin zijn evolutietheorie lanceerde is er onder religieus gelovigen en theologen gekrakeeld over de religieuze implicaties ervan. De allereerste reacties waren behoorlijk positief, zo hebben historici laten zien. Darwins theorie zou de “vooruitgang” van de ontwikkeling van het leven op aarde volgens Gods plan laten zien, een opklimmende lijn van de meest elementaire levensvormen tot de top van de piramide: de mens.
Maar na de Eerste Wereldoorlog sloegen de optimistische interpretaties van Darwins theorie om in pessimistische. Het idee van survival of the fittest kwam nu centraal te staan, geïnterpreteerd als het overleven van de sterkste, de sluwste, de gemeenste, noem maar op. William Jennings Bryan, de grondlegger van het creationisme dat in de jaren 1920 opkwam, zag de Eerste Wereldoorlog als het directe gevolg van het succes dat Darwins evolutietheorie in de Westerse samenleving had gehad, een zienswijze die nu nog altijd door veel orthodoxe christenen en moslims wordt gedeeld. Darwin is symbool geworden voor de morele degradatie en richtingloosheid van de samenleving, zoals die door veel orthodoxe gelovigen (uit zowel christendom, jodendom en islam) wordt ervaren.
Dergelijke orthodoxe gelovigen zijn een minderheid. Wellicht een groeiende minderheid, maar feit is dat het gros van de gelovigen geen moeite heeft met Darwins evolutietheorie. Veel gelovigen erkennen dat de evolutietheorie niet direct religieuze implicaties heeft, dat geloof en wetenschap twee verschillende “genres” zijn, die je niet met elkaar moet verwarren. Andere gelovigen zien mogelijkheden om Gods relatie met de wereld en de evolutietheorie met elkaar in overeenstemming te brengen, bijvoorbeeld onder het label van “theïstische evolutie”. Dat je noodzakelijkerwijs atheïst wordt als je de evolutietheorie accepteert, zoals veel creationisten (veelal impliciet) en atheïsten als Richard Dawkins (behoorlijk expliciet) beweren, is gewoon onzin.
Wat zal de toekomst brengen? Mijn verwachting is dat de evolutietheorie de weg zal gaan die alle wetenschappelijke inzichten tot nu toe gegaan zijn. Namelijk: volledige acceptatie en verbazing over het feit dat men er ooit anders tegenaan heeft gekeken. De christelijke traditie is dynamisch en flexibel juist door de voortdurende dialoog en (soms ook kritische) interactie met de culturele omgeving waarin ze is ingebed. Zo is nu algemeen geaccepteerd dat Galileo gelijk had, dat de aarde niet het centrum van het heelal is, dat de kosmos oneindig veel groter is dan eeuwenlang werd gedacht, en dat alles met een (oer)knal begon.
Inzichten over het bestaan van allerlei geestelijke “machten en krachten” zijn onder invloed van de medische wetenschappen veranderd: epilepsie of schizofrenie worden niet langer gezien als bezetenheid door een boze geest, maar als een aandoening van de hersenen. En toch: er zullen altijd mensen blijven die menen dat epilepsie en schizofrenie het resultaat zijn van een “obsessie met het occulte” (of van het lezen van Harry Potter-boeken). Zo zullen er ook altijd mensen blijven die de evolutietheorie verwerpen vanwege de morele of religieuze implicaties die zij daarin lezen. Uiteindelijk zullen zij als excentriekelingen te boek blijven staan, vergelijkbaar met degenen die blijven geloven dat de aarde plat of hol is.
Dergelijke ideeën zullen acceptatie van de evolutietheorie binnen de breedte van de christelijke traditie niet in de weg staan. Sterker nog: kijkend naar de academische theologie en de lacherigheid die veel vaktheologen tentoon spreiden jegens creationisme, zou ik zeggen dat die acceptatie al heel dichtbij is.’
Lees ook de opinie van Ab Flipse over dit onderwerp: Anderhalve eeuw evolutiedebat in een middag.
Meer informatie over het congres:
