Rolmodellen gevraagd

“De wetenschappelijke wereld is erg anti-religieus, al ben ik van mening dat het een het ander niet uitsluit”. Het is van de vele citaten van Paolo Giordano over geloof en wetenschap rond de publicatie van zijn nieuwe boek De hemel verslinden. Giordano liet zich op zijn vijftiende dopen als protest tegen zijn atheistische vader, promoveerde in de natuurkunde is nu zoekend gelovige.

Het citaat sluit misschien wel aan bij een observatie van Herman Paul uit de laatste Wapenveld. Op de vraag of wetenschap wel zo gesaeculariseerd is als mensen denken, zegt hij: “Hoe langer ik rondloop aan de universiteit, des te meer religie zie ik om mij heen”, waarbij hij in het midden laat hoe hij in dit geval religie definieert.

Religie en wetenschap

Religie en wetenschap, hij blijft een uitdagend onderwerp, althans voor de happy few. Alhoewel, het essay van Rene van Woudenberg rond de prijsvraag: “Is er in de wetenschap ruimte voor religie?” bleek het meest gelezen essay in NRC Handelsblad in 2018. Dus toch? Dit najaar bezocht ik onder meer MIT in Boston en de Universiteit van Maryland in de buurt van Washington op zoek naar (top) wetenschappers die tevens belijdend christen zijn. Ik ontmoette in Washington Nobelprijswinnaar Bill Phillips en in Boston, een van de meest innovatieve hoogleraren op dit moment in de VS, Rosalind Picard. Mijn doel was om portretten te maken van in hun vakgebied buitengewoon gerespecteerde wetenschappers, met de vraag hoe ze hun wetenschap kunnen rijmen met hun christelijk geloof. Dat dit kan wist ik overigens als van mannen als Cees Dekker en Heino Falcke, die dus ook in deze serie Andries en de wetenschappers een plek kregen.

Geen probleem

Het opvallende bij Phillips en Picard (maar ook bij de anderen) is dat ze nauwelijks een probleem ervaren. Sterker nog, zij vinden dat geloof en wetenschap juist bij uitstek bij elkaar horen en elkaar versterken. Wetenschap kan een weg naar God zijn. Dat ondervond ook Picard toen ze als virulent atheiste uitgedaagd werd de claims van het christelijk geloof te onderzoeken en tot haar eigen verbijstering ontdekte dat dit geloof gebaseerd is op “evidence”, in haar eigen woorden “waar” is, waarop een moment kwam dat ze zich intellectueel gewonnen moest geven, zelfs (toen nog) tegen haar zin. Of zoals Dekker zei: “alles bij elkaar genomen is een christelijk wereldbeeld intellectueel overtuigender dan een atheistisch wereldbeeld”. Een uitspraak vergelijkbaar met die van Van Woudenberg. In Nederland huiveren we misschien bij de onbekommerde uitspraken van christelijke wetenschappers uit de VS. We hebben Barth is ons achterhoofd, het woord “landingsplaatsen” popt up, maar ze zeggen het gewoon, ze schrijven erover en ze getuigen ervan, soms op de site BioLogos.

Onder de radar

Ooit mocht ik in Delft wetenschappers die tevens gelovig waren, toespreken over hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het bleek een grote groep te zijn. Groter dan ik ooit had gedacht, ruim 25 personen. Het was na de tijd dat Cees Dekker onder vuur had gelegen over zijn ID uitspraken. Mijn vraag aan de hooggeleerde heren (en enkele dame) was, of ze er misschien over hadden nagedacht om de Volkskrant of NRC een artikel te publiceren over het feit dat er veel meer wetenschappers christen zijn, dan wordt gedacht ondertekend (lastig thema inmiddels) door 25 namen. Alsof ze water zagen branden. En ja, dat was een mooi idee, nooit aan gedacht. Het is inmiddels jaren geleden, en de situatie is iets verbeterd, maar nog steeds blijven heel veel wetenschappers die gelovig zijn bewust of onbewust onder de radar. Waardoor redacties van programma’s of kranten indien ze al een keer aandacht besteden aan het vreemde fenomeen dat een weldenkend mens, tevens christen kan zijn, altijd weer bij een klein select groepje namen uitkomt. Zie de (gespeelde?) verbijstering op het gezicht van Matthijs van Nieuwkerk toen Beatrice de Graaf onbekommerd over haar persoonlijk geloof vertelde.

Allergiezone

Natuurlijk is religie in de allergiezone gekomen, om een citaat uit het verhaal van Herman Paul aan te halen. Maar betekent dit dat wetenschappers dan minder open over hun geloof hoeven te spreken. “Weet u” zei Larry Kwak tegen me. (Kwak is een van de meest beroemde oncologen in de VS en stond op de lijst van Time van 100 meest invloedrijke personen ter wereld). “Weet u, uw vraag verraadt een spanning tussen geloof en wetenschap, maar weet u hoe het voor mij is? Voor mij is wetenschap juist een weg naar God toe”. Uit de communicatiewetenschap leren we dat een boodschap het best kan worden overgedragen door rolmodellen. Dat geldt in onze tijd van visueel en snel, nog meer dan vroeger. En dus: rolmodellen gevraagd, alleen al om nieuwe generaties christelijke studenten te laten zien, dat geloven zo gek nog niet is.

Dit stuk is eerder gepubliceerd als column in het bland Wapenveld, februari 2019. Onder dank en met toestemming overgenomen.