Er zijn veel fabeltjes over het verschil tussen linker- en rechter hersenhelft. Maar de neurologie leert dat beide helften wel degelijk verschillend functioneren én dat samenwerking een optimaal resultaat geeft.
Dat blijkt uit het recente boek The Matter with Things: Our Brains, Our Delusions, and the Unmaking of the World van de Britse psychiater en schrijver Ian McGilchrist. Zijn boek, dat een vervolg is op The Master and his Emissary: The Divided Brain and the Making of the Western World dat zich ook met dit thema bezighoudt, is in Prospect Magazine uitgebreid gerecenseerd door Nick Spencer, Senior Fellow van Theos, een denktank die zich bezighoudt met de relatie tussen geloof en maatschappij. Spencer gaat op 21 april in gesprek met McGilchrist, een conversatie die online wordt uitgezonden.
McGilchrist betoogt dat onze linker hersenhelft taakgericht en analytisch is. Hiermee kun je heel goed al je aandacht op een wegvluchtende prooi (of aanstormende jager) richten. De rechter hersenhelft kijkt ook naar bijzaken en staat open voor nieuwe indrukken. Die asymmetrie is niet uniek voor mensen. De minuscule rondworm C. elegans, een lieveling van laboratoriumwetenschappers, heeft een zenuwstelsel van 302 cellen en ook dat kent een vergelijkbare asymmetrie. Dit gaat vermoedelijk zo’n 500 miljoen jaar terug.
Metaforen
Maar het is niet een strikte taakverdeling. Het verdeelde brein bezit een stevige verbinding tussen links en rechts. Het negeren van een kant levert een incompleet beeld van de wereld op. McGilchrist stelt dat we de afgelopen tweehonderd jaar de wereld vooral benaderd hebben via onze linker hersenhelft, waarbij we onze omgeving volgens dat mechanistische wereldbeeld hebben gevormd. Links denkt via een ‘of/of’ schema, rechts in termen van ‘beide/en’. Links reageert sneller, ten minste in bekende situaties. Rechts is beter in het omgaan met complexiteit en in begrip, en ook meer geneigd op basis van nieuwe informatie de mening bij te stellen.
McGilchrist verdedigt de rede en de wetenschap, maar stelt wel dat beide vol zitten met zaken als metaforen, creatieve aannames en waarden. Bij de ingang van de ‘tempel der wetenschap’ staat geschreven ‘Gij moet geloof hebben’, schreef Max Planck al eens. Het is niet zo dat de waarheid en de wereld afhankelijk zijn van onze hersenen, maar ze zijn er ook niet volledig onafhankelijk van. Alleen met de linkerhelft naar de wereld kijken is niet voldoende, aldus McGilchrist. Die helft is relatief ongevoelig voor belangrijke zaken als schoonheid, moraal, empathie en emotie. Alleen met rechts kijken levert ook een scheef beeld op: niet is dan zeker, alles is voorlopig en veranderend.
Waarheid
De auteur begon zijn boek met een verwijzing naar Charles Darwin, die op zijn oude dag verzuchtte dat hij door al zijn wetenschappelijke werk de schoonheid van literatuur en poëzie niet meer kon waarderen. Dat hoeft niet zo te gaan, stelt McGilchrist. Sterker nog, de meest fundamentele waarheden kunnen alleen uitgedrukt worden in poëtische termen. Het heilige is even echt als het materiële. Poëzie, muziek en kunst zijn diep uitgesleten paden in onze geest die naar de waarheid leiden. Ook voor natuurwetenschappers is het daarom belangrijk om, anders dan Darwin deed, poëzie te blijven lezen en minstens een keer per week naar goede muziek te luisteren, om ook de rechter hersenhelft fit te houden.
Bron: Prospect Magazine, Iain McGilchrist and the battle over the left-brain, right-brain theory, door Nick Spencer.
Beeld: Wikimedia Commons
