Lynn Margulis (1938 – 2011): evolutie door samenwerking

Deze week overleed Lynn Margulis. Zij heeft een grote bijdrage geleverd aan de evolutiebiologie door de ontdekking dat bepaalde cel-organellen zijn ontstaan door symbiose van een eencellige met een bacterie.

Haar ‘endosymbiontentheorie’ werd in 1967 gepubliceerd in het Journal of Theoretical Biology, na een hele reeks afwijzingen. Haar standpunt bleef nog een tijdje controversieel, maar tegenwoordig staat in alle tekstboeken dat mitochondriën (de energiefabriekjes van de cel) en chloroplasten (fotosynthese eenheden in bladeren) ooit vrij levende micro-organisme waren. Een belangrijke aanwijzing hiervoor is de dubbele membraan rond mitochondriën en het feit dat ze eigen DNA hebben.

Margulis had er geen moeite mee om tegen de stroom in te zwemmen. Ze was een criticus van het heersende idee dat evolutie vooral een kwestie van ‘survival of the fittest’ is. Op Wikipedia staan een paar mooie, polemische citaten hierover. Over neo-Darwinisten zegt zij:

“[they] “wallow in their zoological, capitalistic, competitive, cost-benefit interpretation of Darwin – having mistaken him… Neo-Darwinism, which insists on [the slow accrual of mutations by gene-level natural selection], is in a complete funk.”

Maar niet alles wat Margulis aan ideeën produceerde bleek even vruchtbaar. Haar ideeën over de oorzaak van aids zijn inmiddels behoorlijk achterhaald. “There’s no evidence that HIV is an infectious virus”, heeft zij recent nog gezegd. Verder bewonderde ze de Gaia-hypothese van James Lovelock, die stelt dat de hele aarde als één organisme kan worden opgevat. Ook dit is geen standaard gezichtspunt.

Het is interessant om te zien dat juist iemand als Margulis – met een afkeer van ‘survival of the fittest’ en een voorkeur voor samenwerken – de endosymbiose theorie ontwikkelde. Het suggereert dat wetenschap baat heeft bij een veelheid van gezichtspunten onder haar beoefenaars.

Zie ook bijdragen op het Nature news blog hier en hier.