Kwantum-pionier over God en de essentie van de werkelijkheid

In een interview met de Spaanse krant El Pais gaat Anton Zeilinger, die vorig jaar de Nobelprijs voor natuurkunde ontving, in op vragen over toeval, God en kwantumcomputers.

De Oostenrijkse Zeilinger heeft één van de meer bizarre voorspellingen van de kwantumtheorie bewezen via een experiment. Hij wist de kwantumtoestand van een lichtdeeltje (foton) te ‘teleporteren’ van het eiland La Palma naar het op 143 kilometer afstand gelegen Tenerife. Daarvoor gebruikte hij het fenomeen van kwantumverstrengeling, waarbij de kwantumtoestand van twee deeltjes van elkaar afhankelijk zijn. Door het deeltje op één locatie te meten, krijgt het deeltje op de tweede locatie precies de omgekeerde toestand. Het leverde hem in 2022 de Nobelprijs voor natuurkunde op.

Toeval

Dit gedrag van kwantumdeeltjes is door Albert Einstein als ‘spookachtig’ omschreven, maar bleek dus echt te bestaan. De interviewer van El Pais vroeg Zeilinger of hij het eens was met de uitspraak uit 1926van Einstein, die stelde dat God niet dobbelt. Einstein vond de nieuwe kwantumtheorie interessant, maar het zou ingaan tegen de regels van oorzaak en effect. Vandaar de verwijzing naar een ‘dobbelende God’, oftewel een realiteit die van toeval afhankelijk is.

De reactie van Zeilinger op die vraag was ontwijkend: ‘Ik geloof dat God de cijfers zo weergeeft dat het lijkt alsof hij dobbelt. (…) Daardoor denken we dat hij dobbelt.’ Op de vervolgvraag of hij zelf in God gelooft, of alleen ziet als een metafoor, stelt Zeilinger dat hij geen reden ziet om niet te geloven, aangezien zelfs iemand als Isaac Newton ‘meer schreef over religie dan over natuurkunde’. De ‘spookachtige’ verstrengeling klinkt inderdaad absurd, erkent Zeilinger, maar alleen binnen ons gewone referentiekader: ‘In de kwantumfysica weet je hoe het werkt.’

Mysticus

Over de natuurkunde zegt de Nobelprijswinnaar dat er een grote voortgang is gemaakt zonder ooit de vraag te beantwoorden wat onze realiteit precies is. ‘Ik denk niet dat we ook maar iets kunnen zeggen over de essentie van de realiteit.’ Maar, aldus de interviewer, hoe kan je in een God geloven in een wereld die zo krankzinnig in elkaar lijkt te zitten? Zeilinger verwijst naar de jezuïet Karl Rahner, een theoloog en filosoof, die stelde dat de christen van de toekomst een mysticus moet zijn, en anders niet meer zal bestaan.

Kwantumtheorie zou kunnen leiden tot zeer krachtige kwantumcomputers. In 2010 heeft Zeilinger gezegd dat er binnen tien tot vijftien jaar een interessante kwantumcomputer zou zijn, merkt de interviewer op. Zeilinger reageert met een lach: ‘Datzelfde zou ik nu weer zeggen. Het is onmogelijk te voorspellen waar we over twintig jaar zullen zijn.’

Bron: El Pais English
Illustratie: Fotogalerij Nobelprijs