Interessante onzin over het einde van religie

Onlangs verscheen een opmerkelijk bericht op nu.nl. Volgens Amerikaanse natuurkundigen zou religie in Nederland uitsterven. De reden: steeds minder mensen hebben een religieuze overtuiging dus levert het aanhangen van een religie op termijn weinig sociale voordelen op. Uiteindelijk zal het aanhangen van religie daarom voor niemand aantrekkelijk zijn.

Een dergelijk onderzoek is interessant. Het levert mogelijk nieuwe informatie op over religie en geloof. In christelijk Nederland zijn veel mensen veel te benauwd voor allerlei godsdienstsociologisch onderzoek. Dan wordt zoiets gezegd als ‘Gods Geest kun je niet narekenen, dus elke voorspelling over groei of afname van ledentallen van kerken, daar moet je verre van blijven’. ‘Azijnpissers’ zo noemde Antoine Bodar godsdienstsociologen. Maar ook iemand als Willem Ouweneel – over het algemeen niet iemand die wegloopt voor wetenschap – moet weinig hebben van dergelijk onderzoek.

Deze angst of afkeer is op zijn minst merkwaardig. Wetenschappers of mensen mogen wel allerlei voorspellingen doen over bijvoorbeeld het verloop van rampen, ziekten en het uitsterven van bepaalde dieren en planten, maar niet over religie. Alsof God niet overal kan ingrijpen. Gaat God alleen over geloof en ongeloof en staat Hij buiten de werkelijkheid?

Daarnaast is het domweg zo dat veel sociologische wetten opgaan voor religie. Kijk alleen eens naar kinderen van niet-christenen. De kans dat zij gaan geloven is vele malen kleiner dan wanneer je in een christelijk gezin bent opgevoed. Pure statistiek. Iedereen die beweert dat je van alles kunt onderzoeken en wetmatigheden mag proberen te ontdekken, maar dat niet mag toepassen op religie heeft niet alleen een te beperkt beeld van de wetenschap, maar ook van God.

In dit specifieke geval is het onderzoek niet alleen interessant, maar ook onzinnig. De natuurwetenschappers pakken een model voor het uitsterven van bepaalde talen en plakken dat op religie. Enigszins suggestief, zoals onderzoeker Wiener zelf ook toegeeft. Feitelijk zijn er vraagtekens bij te zetten. In de afgelopen decennia zijn Nederlanders wel minder kerkelijk geworden, maar het geloof in een god is veel minder afgenomen. Nog steeds gelooft 60% van de Nederlanders in een god of een hogere macht.

Belangrijker kritiekpunt is dat een dergelijk taalmodel voor religie niet opgaat. In de praktijk blijkt dat juist die religies overleven die een hoge spanning met hun omgeving hebben. Als waardenpatronen flink afwijken van de samenleving, dan willen mensen zich echt committeren en de boer op gaan. Orthodoxe vormen van religies zullen waarschijnlijk altijd aanwezig blijven in areligieuze samenlevingen, zeg ik als godsdienstsocioloog. En als christen heb ik daar geen problemen mee. In lastige situaties of in situaties van vervolging wordt duidelijk wie echt Jezus wil volgen. Religie zal misschien afnemen, maar christenen zullen er altijd blijven. Zelfs in Nederland.

Eerder verschenen op CIP.nl