11 januari 2023 /
Georges Lemaître spreekt over zijn ‘oer-atoom’
In de archieven van de Belgische omroep VRT is een interview uit 1964 gevonden met Georges Lemaître, de Belgische priester-natuurkundige die een van de grondleggers van de ‘oerknal’ is.
In het eerste deel van het bijna 20 minuten durende interview gaat Lemaître vooral in op de kritiek die natuurkundige Fred Hoyle had op zijn suggestie dat het universum begonnen is als een ‘oer-atoom’, waarin alle materie van het huidige universum lag opgesloten. Lemaître leidde dit af uit de relativiteitstheorie van Einstein.
Wetten
Hoyle stond echter voor een ander idee, dat van een ‘Steady State’ universum dat grotendeels onveranderlijk was. Het kende geen begin, maar materie verscheen in dit universum spontaan. Het begin dat Lemaître voor ogen had kon in zijn ogen niet door de beugel. Hoyle was ook degene die het begrip ‘Big Bang’ bedacht, als schertsende omschrijving van het ontstaan van het heelal uit zo’n oer-atoom.
Lemaître haalt Hoyle aan die stelt dat bijvoorbeeld waterstof op een ‘spookachtige wijze’ in het universum verschijnt. Daar moet Lemaître niets van hebben, hij vindt dat dit soort ideeën tegen de natuurkundige wetten (zoals die van behoud van energie) ingaan. Hij vermoedt, zo stelt hij in het interview, dat de energie uit het oer-atoom in stralen naar buiten is gekomen. Zware elementen in die stralen zouden uiteen kunnen vallen tot waterstof. Die verklaring wijkt ook nogal af van de latere ideeën.
Ontwerp
Overigens meldt Lemaître ook dat hij prima met Hoyle kan opschieten, ze hebben veel goede gesprekken gehad. Wel meent hij – opvallend genoeg – dat juist Hoyle te veel ‘ontwerp’ in het universum denkt te zien. Maar op de vraag van de interviewer of hij ook religieuze conclusies trekt uit zijn theorie antwoordt hij ontkennend. Een geloofsbelijdenis vindt hij op dit punt zinloos, hij verdedigt zijn theorie niet vanuit een godsdienstige bijgedachte. ‘Ten minste, voor zover ik mij dat bewust ben’, nuanceert hij nog wel.
Ook is Lemaître afwijzend als hij de vraag krijgt of God iets te maken had met het begin van het universum. Om de rol van God te zien als ‘eerste oorzaak’ vindt hij onjuist. God heeft de sterrenstelsels in zijn hand, aldus Lemaître. Hij ziet hem dan ook vooral als onderhouder van de schepping.
