Geen ID
Ik ben al een tijdje in de war over de beeldvorming rond intelligent design (ID). Als ik de tijdgeest goed versta, is het anno 2012 eigenlijk not done om jezelf te afficheren als aanhanger van ID. Misschien kon je daar in 2005 nog mee wegkomen, maar sindsdien is het in rap tempo bergafwaarts gegaan.
Cees Dekker gaf in een interview met NRC Handelsblad in 2010 aan dat hij teleurgesteld is in ID. Andries Knevel tekende zelfs op televisie een verklaring waarin hij er afstand van nam. René Fransen gaf onlangs nog aan niet onverdeeld enthousiast te zijn. En zo zou ik verder kunnen gaan.
In plaats daarvan kun je nu beter zeggen dat je gelooft in theïstische evolutie: de opvatting dat God het proces van evolutie van achter de schermen leidt, of anders op z’n minst begeleidt. Daar begint mijn verwarring. Via de site van het Discovery Institute, de leidende Amerikaanse club achter de ID-beweging, kun je de volgende definitie van ID vinden:
The theory of intelligent design holds that certain features of the universe and of living things are best explained by an intelligent cause, not an undirected process such as natural selection.
Laten we ID hier opvatten als niet meer en niet minder dan precies deze claim: sommige kenmerken van het universum en van levende wezens kunnen het best verklaard worden door een intelligente oorzaak en niet door een ongericht proces zoals natuurlijke selectie. Aangezien de grootste voorstanders van ID dit zelf als kerndefinitie geven, lijkt het me alleszins verdedigbaar om hier vanuit te gaan. (Ik weet dat zowel voor- als tegenstanders soms meer of andere dingen in de definitie van ID willen stoppen, maar dat laat ik nu buiten beschouwing.)
Als we ID zo opvatten, dan moet je zeggen dat iedereen die aanhanger van theïstische evolutie is ook een aanhanger van ID is. Althans, dat moet je zeggen als de aanhangers van theïstische evolutie geloven in theïstische evolutie omdat ze denken dat het de beste verklaring is van één of ander kenmerk van ons universum, bijvoorbeeld van het bestaan van rationele, morele en vrije wezens zoals wijzelf.
Is dat laatste dan misschien een erg beperkende voorwaarde? Zijn er misschien allerlei redenen om in theïstische evolutie te geloven die niets te maken hebben met de gedachte dat theïstische evolutie één of ander kenmerk van ons universum goed zou verklaren? Dat valt moeilijk in te zien. Het enige wat me te binnen schiet, is de gedachte dat wij in staat zouden zijn ontwerp direct waar te nemen. Dus niet via de tussenstap van een theoretische redenering dat door God geleide evolutie de beste verklaring van één of ander kenmerk van het universum is, maar in één keer, zoals we ook bomen en andere mensen direct waarnemen zonder de tussenstap van een redenering dat wat we zien het beste verklaard zou worden door het poneren van echte bomen en echte mensen. Aangezien bij mijn weten alleen Del Ratzsch en Alvin Plantinga dit idee serieus hebben verdedigd, ligt het niet voor de hand dat veel mensen op grond hiervan theïstische evolutie omarmen.
Zie hier mijn verwarring: wie gelooft in theïstische evolutie, zou ook moeten geloven in ID in de hierboven genoemde betekenis. Ik heb geen idee waarom mensen geen ID willen als ze wel theïstische evolutie willen.
