Vrijwel alle geleerden die verdedigen dat wij geen vrije wil hebben, zoals Dick Swaab, Victor Lamme en Daniel Wegner, verwijzen naar de beroemde test van Benjamin Libet. Uit deze test zou onomstotelijk blijken dat het brein op eigen houtje besluiten neemt. Nieuw onderzoek laat echter zien dat deze conclusie niet juist is.
De test van Benjamin Libet
De test van Libet is simpel. Proefpersonen moeten een knop indrukken, terwijl ondertussen wordt gemeten wat er in het brein van de proefpersonen gebeurt. Steeds opnieuw bleken eerst de hersenen actief te worden en pas daarna nam de proefpersoon bewust het besluit om de knop in te drukken. De conclusie die Libet en alle andere deskundigen trokken lag voor de hand: de bewuste beslissing is van geen belang. Het brein heeft de beslissing al genomen.
Het brein geeft een gericht signaal af (een ‘readiness potentiaal’) dat er voor zorgt dat de handeling wordt uitgevoerd. Het bewustzijn lijkt te worden overgeslagen. Ook in later onderzoek ontdekten geleerden dat het brein éérst een ‘readiness potentiaal’ afgeeft en dat pas daarna de proefpersoon een ‘bewuste beslissing’ neemt. Kortom, het brein is de baas en de persoon zelf heeft niets in de melk te brokkelen.
Ruis in het brein
Nieuw onderzoek doet echter vermoeden dat deze conclusie overhaast is. Niet elke activiteit in het brein is een ‘readiness potentiaal’. Het brein produceert ook tamelijk veel ruis. Het vermoeden van de onderzoekers was dat Libet de ruis in het brein heeft verward met de ‘readiness potentiaal’. Hun idee was dat de ruis die in het brein ontstond zich krachtig zou ontladen als de proefpersonen tijdens de test onmiddellijk een extern signaal zouden horen (een schel belletje). De krachtige ontlading van de ruis zou als twee druppels water lijken op een ‘readiness potentiaal’. Maar bij de proefpersonen die lang moesten wachten voordat het belletje klonk, zou deze krachtige ontlading niet worden gemeten. De ruis zou eenvoudigweg afnemen tijdens het wachten. Deze voorspelling van de onderzoekers bleek te kloppen. Er waren dus proefpersonen die een beslissing namen zonder dat er een ‘readiness potentiaal’ gemeten werd.
De conclusie van de onderzoekers is dan ook dat de door Libet waargenomen ‘readiness potentiaal’ vermoedelijk een vals signaal is. Waarschijnlijk is er sprake van ‘ruis’. De test van Libet kan daarom niet gebruikt worden als bewijs tégen de vrije wil.
Belang voor het geloof
Waarom is dit bericht belangrijk voor de gelovige? Als de mens een vrije wil heeft, is hij zelf verantwoordelijk voor zijn daden. Dit maakt het mogelijk om te begrijpen waarom een goede God mensen geschapen heeft die niet altijd te goeder trouw zijn: God heeft de mens de vrijheid gegeven om zelf te bepalen wat hij doet. Deze vrijheid wordt beschouwd als een groot goed.
Het onderzoek werd uitgevoerd door dr. Aaron Schurger en zijn onderzoeksgroep van hetNational Institute of Health and Medical Research in Saclay, Frankrijk.
De resultaten werden gepubliceerd in PNAS
