NieuwsOnze overtuigingen bepalen in sterke mate wat we doen en laten. Toch hebben we er geen controle over: wat we geloven en wat we niet geloven lijkt grotendeels iets passiefs te zijn. In zijn proefschrift, dat hij op 2 maart aanstaande zal verdedigen aan de Universiteit Utrecht, beargumenteert filosoof Rik Peels dat we niettemin verantwoordelijk zijn voor onze overtuigingen, omdat we invloed op ze hebben.
In ons alledaagse handelen laten we ons leiden door allerlei overtuigingen. Je loopt naar de koelkast omdat je gelooft dat daar het drinken ligt, en je gaat naar een vergadering omdat je denkt dat je daar verwacht wordt. Dit geldt ook voor handelingen die een grote en soms zelfs een gruwelijke impact hebben. Anders Breivik vermoordde tientallen jongeren, niet omdat hij in een opwelling handelde, maar omdat hij de overtuiging had dat hij dat moest doen.
Verantwoorde overtuigingen
Omdat onze overtuigingen zo sterk beïnvloeden wat we doen, is het belangrijk dat we verantwoorde overtuigingen hebben en geen onverantwoorde zoals Breivik, aldus Peels. Maar hoe kunnen we verantwoord geloven? We staan nooit ’s ochtends op met het doel vandaag dit of dat te gaan geloven. Maar ook al hebben we dus geen controle over onze overtuigingen, zo stelt Peels, we hebben er wel invloed op.
Open-minded
Wat we lezen, met wie we praten, hoe open-minded we zijn, hoe nauwkeurig we dingen bekijken maakt verschil voor wat we geloven. Maar hoe open-minded moeten we zijn en moeten we werkelijk alles nauwkeurig bekijken? En hebben we soms geen goed excuus voor het feit dat we iets niet nauwkeurig bekeken hebben of dat we niet zo open-minded waren? Door deze vragen te beantwoorden betoogt Peels dat we verantwoordelijk zijn voor onze overtuigingen, ook al hebben we er geen controle over.
Rik Peels hoopt op 2 maart 2012 aan de Universiteit Utrecht te promoveren. Hij voerde zijn onderzoek uit onder begeleiding van prof.dr.mr. Herman Philipse. Titel proefschrift: Believing Responsibly. Intellectual Obligations and Doxastic Excuses
