Beste Matthijs, het valt ons bij Nieuwlicht op dat je het de laatste weken bij De Wereld Draait Door vaak over God hebt. Bijvoorbeeld in het gesprek met zangeres Anouk over een religieus lied, het fragment met Beatrice de Graaf over haar geloof… En in het gesprek met hoogleraar theoretische sterrenkunde Vincent Icke bleek dat je niet snapt hoe de oerknaltheorie en geloven in God zich met elkaar laten rijmen. Daarom, speciaal voor jou, deze brief. Hierin geeft filosoof Emanuel Rutten antwoord op ál jouw vragen.
Staan de oerknaltheorie en geloof in God haaks op elkaar? Beide staan zeker haaks op elkaar voor iemand die gelooft dat God de aarde in zeven dagen schiep. Want volgens de oerknaltheorie is de aarde 4.6 miljard jaar oud en bovendien geheel langs natuurlijke weg ontstaan.
Het punt is echter dat veel mensen die in het bestaan van God geloven helemaal niet geloven dat de aarde door God is geschapen. Laat staan dat God dat in zeven dagen gedaan zou hebben. En hier is niets mis mee. Je kunt namelijk prima geloven in het bestaan van God en tegelijkertijd geloven dat de aarde 4.6 miljard jaar geleden op geheel natuurlijke wijze ontstond.
Belangrijke aanwijzing
Sterker nog, de oerknaltheorie levert juist een belangrijke aanwijzing op voor het bestaan van God. Laat het me kort uitleggen. Als God bestaat dan heeft God in ieder geval het universum geschapen. Dáár gaat het om. En dit sluit goed aan bij de oerknaltheorie. Die theorie vertelt ons immers dat het universum een begin heeft gehad. Het is 13.8 miljard jaar geleden begonnen te bestaan. Het universum is ontstaan en er dus helemaal niet altijd al geweest zoals men voor de ontdekking van de oerknaltheorie vaak dacht.
Nu ontstaat niets uit niets. Iets komt altijd voort uit iets. Alles wat begint te bestaan, alles wat ontstaat, moet dus redelijkerwijs een of andere ontstaansoorzaak hebben. Maar dan moet er ook een oorzaak zijn voor het ontstaan van het universum.
De oorzaak van het universum
Het universum is het geheel van alle materie, alle ruimte en alle tijd. De oorzaak van het universum is dus tevens de oorzaak van alle materie, alle ruimte en alle tijd. Wat kunnen we zeggen over deze oorzaak? De oorzaak van het universum kan niet materieel zijn. Het is immers de oorzaak van alle materie en niets veroorzaakt zichzelf. Niets veroorzaakt zichzelf omdat je er al moet zijn om jezelf te kunnen veroorzaken! Ook kan de oorzaak van het universum niet ruimtelijk zijn. Het is namelijk de oorzaak van alle ruimte en zoals gezegd veroorzaakt niets zichzelf. Om dezelfde reden kan de oorzaak van het universum ook niet in de tijd zijn. De oorzaak van het universum is dus niet materieel, niet in de ruimte en niet in de tijd.
Er zijn redelijkerwijs twee opties voor iets wat niet materieel is, niet in de ruimte bestaat en niet in de tijd bestaat. Het gaat ofwel om informatie ofwel om een (niet-materieel) bewustzijn. Informatie kan echter niets veroorzaken. Maar dan blijft er redelijkerwijs maar één optie over: De oorzaak van het universum is een bewustzijn. Zo komen we uit op het bestaan van een bewust wezen dat de oorzaak is van het universum.
Een bewust wezen
De oorsprong van het universum is dus géén materie en het is ook géén informatie. Het is een bewust wezen. Maar dit is precies wat de mensheid door de eeuwen heen God heeft genoemd! De oerknaltheorie geeft ons dus inderdaad een prima reden om te denken dat God (opgevat als bewust wezen dat de oorsprong is van het universum) bestaat.
Met de exacte leeftijd van de aarde heeft dit alles dan ook helemaal niets te maken. Het argument dat ik hierboven geef – en dat juist een beroep doet op de oerknaltheorie (!) – maakt het bestaan van God op z’n minst plausibel. Het is dan ook alleszins redelijk om te denken dat God bestaat. Maar het is uiteraard geen onfeilbaar bewijs. Dit is echter geen probleem. Onfeilbare bewijzen vinden we eigenlijk alleen in de wiskunde en niet daarbuiten.
Maar als God bestaat, wie is deze God dan? Zijn er nog meer sporen te vinden die naar deze God verwijzen? Betreft het wellicht de God waarvan het christendom of een van de andere wereldreligies als sinds eeuwen getuigt? Of niet? Dit zijn natuurlijk interessante vervolgvragen. Daarop kan ik op een ander moment wellicht nog eens nader ingaan.
Tot slot
Maar hoe kan er iets vóór de oerknal geweest zijn? Er is toch ook niets ten zuiden van de zuidpool? Natuurlijk is er niets ten zuiden van de zuidpool. En ook was er uiteraard geen tijd vóór de oerknal. De oerknal is immers het begin van de tijd. De tijd ontstond met het universum. Maar dit betekent niet dat het universum geen oorzaak heeft! Voor het bestaan van een oorzaak is het namelijk helemaal niet altijd vereist dat de oorzaak in de tijd aan het gevolg voorafgaat, zoals ik hier laat zien.
Meer weten? Zie emanuelrutten.nl
Dit stuk verscheen op 18 oktober 2018 ook op de website van de EO. Zie deze link:
Emanuel Rutten
Dr.ir. Emanuel Rutten is filosoof en verbonden aan de afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zijn onderzoeks- en onderwijsterrein omvat de relatie tussen geloof en wetenschap, de evaluatie van de rationaliteit van seculiere en religieuze wereldbeelden, kennisleer en metafysica, logica en retorica, en esthetiek.
