De mythe ten grave dragen
Ben je gek als je gelooft? Veel mensen denken dat dit de mening is van wetenschappers. Een eerlijke wetenschapper zou tot de conclusie moeten komen dat God niet bestaat.
Bijna altijd wordt hierbij impliciet of expliciet verwezen naar de evolutietheorie. Het wetenschappelijke inzicht dat het leven geleidelijk en door toevallige processen is ontstaan gedurende vele miljarden jaren is immers in strijd met het scheppingsverhaal.
En dus zijn er slechts twee opties: Óf je bent gelovig en dat houdt in dat je religieuze geschriften zoals de bijbel van kaft tot kaft letterlijk neemt. Óf je accepteert de evolutietheorie en je wordt atheïst.
Polarisatie
Opmerkelijk genoeg zijn creationisten en sommige atheïsten het op dit punt eens. De consequentie van dit zwart-witdenken is polarisatie: sommige gelovige studenten wijzen de evolutietheorie af, in de overtuiging dat dit nodig is om gelovig te kunnen blijven. Andere studenten, niet weinigen, geven hun geloof op omdat ze denken dat het onverenigbaar is met de wetenschap.
Maar klopt deze simpele tweedeling wel? Is er geen ruimte voor God als Deze niet in zes dagen de aarde geschapen heeft? En kán de wetenschap wel alle vragen beantwoorden, zodat er geen ruimte voor religie meer zou zijn? Over deze en andere vragen hebben we ons het afgelopen najaar een week lang in Leiden gebogen, met een internationale groep wetenschappers, van uiteenlopende levensbeschouwingen en religies. Er waren evolutiebiologen, filosofen en theologen bij, maar ook leraren van christelijke scholen. Wat betekent de evolutietheorie voor het geloof? Aan het eind van de week hebben we een document opgesteld dat tot ons genoegen door de overgrote meerderheid van de deelnemers is ondertekend.
Aanbieding van de verklaring door dr. Duur Aanen (evolutiebioloog WUR) en prof. dr. Gijsbert van den Brink (theoloog VU) aan prof. dr. Jelle Reumer (paleontoloog, UU) en dr. ir. Cors Visser (ForumC)
Ik zal u de belangrijkste conclusies geven:
Conclusies
- De tweedeling atheïstisch evolutiebioloog – creationistisch gelovige is feitelijk onjuist. Er zijn gelovige evolutiebiologen en veruit de meeste gelovigen zijn geen jonge-aarde-creationisten. De verhouding tussen geloof en wetenschap is veel complexer. Geloof gaat doorgaans over vragen waar de wetenschap geen antwoord op kan geven, zoals: Bestaat God? Wat is goed of slecht? Wat is de zin van het leven?
- De natuurwetenschap stelt vragen die met behulp van experimenten en waarnemingen te beantwoorden zijn. En de evolutietheorie valt binnen deze categorie. Deze theorie is de beste verklaring voor de ontwikkeling van het leven op aarde. Zij vormt de basis van vele vakgebieden. De evolutietheorie kent ook belangrijke toepassingen, zoals bij het voorkomen van antibioticumresistentie of het ontwikkelen van nieuwe griepvaccins. De evolutietheorie verdient daarom een belangrijke positie in het middelbaar en hoger biologie-onderwijs.
- De schijnbare tegenstelling tussen de evolutietheorie en religie ontstaat als religieuze claims worden gebruikt om gevestigde wetenschappelijke kennis te ondermijnen. Maar ook als de evolutietheorie een levensbeschouwing wordt, bijvoorbeeld wanneer evolutionaire verklaringen dienen als een morele rechtvaardiging voor bepaald gedrag. Of wanneer evolutie een vooruitgangsgeloof wordt.
Kortom:Volgens de Leidse Verklaring kan religie prima samengaan met de omarming van wetenschappelijk onderzoek, en de evolutietheorie is daar een belangrijk voorbeeld van. Maar dit vereist wel dat we de verschillende rollen van wetenschap en religie respecteren. Als ondertekenaars van de Leidse verklaring willen we die boodschap binnen onze vakgebieden uitdragen. Het is tijd om de mythe dat wetenschap en religie met elkaar in oorlog zijn ten grave te dragen.
Dr. Duur Aanen is evolutiebioloog aan de WUR
Deze column werd op 30 oktober voorgelezen tijdens het nationale religiedebat ‘de Godspot’ die ForumC organiseerde i.s.m. De nieuwe liefde, Religie&Samenleving en Trouw.
