In een essay in de Volkskrant vraagt schrijver en filosoof Jan Drost zich af waarom ‘breinboeken’ als die van hersenonderzoeker Dick Swaab zo populair zijn. De reden, aldus Drost, is dat ze ons vertellen dat wij geen vrijheid en verantwoordelijkheid hebben. En dat is wat we graag willen horen.
Drost: ‘Wanneer Swaab (of moet ik zeggen het brein dat wij Swaab noemen?) beweert dat de vrije wil niet bestaat, dan zegt hij met andere woorden dat er geen handelingen zijn, alleen gebeurtenissen. En waar niet gehandeld wordt, daar is geen verantwoordelijkheid, sterker: daar zijn geen mensen. Is dat wat veel mensen graag willen horen? Dat zij er niet zijn?’
‘Anderen de schuld geven is een verkwikkende en zelfreinigende bezigheid, even begrijpelijk en verleidelijk als leugenachtig en verwerpelijk. Wie denkt dat dit afschuiven uitsluitend in de politiek plaatsvindt, heeft het mis. Er zijn mensen die de streken van de politici al te doorzichtig vinden of niet chic. Maar intussen hebben zij nog steeds weinig zin in hun vrijheid, die namelijk paradoxaal en vervelend genoeg de noodzaak tot het maken van keuzen met zich meebrengt. Dus nemen zij maar hun toevlucht tot een ogenschijnlijk nettere oplossing: de wetenschap, waar de hersenwetenschappers met harde woorden de mensen helpt zichzelf met een zuiver geweten over het hoofd te zien.’
‘Als iemand zegt dat wij er wat hem betreft niet zijn, hoogstens een illusie of een plasje pis, dan moeten wij ons dat niet laten vertellen. Hoe je het ook wendt of keert, het zijn leugens. Want wat we ook doen, wat we ook verzinnen, het zijn wij die dat doen en wij die dat verzinnen. Mensen zijn rare wezens die kunnen verzinnen dat zij er niet zijn. Maar er is geen mens die dat echt gelooft.’
Lees het hele artikel ‘Wij moeten onszelf niet eenvoudiger maken dan wij zijn. Wij zijn vrij’ in De Volkskrant van 1 oktober 2011
